จิรัฏฐ์  เฉลิมแสนยากร. 2562. วรรณกรรมดำดิ่ง : รวมบทวิจารณ์วรรณากรรมคัดสรร. กรุงเทพฯ: กลุ่มพิมพ์. 208 หน้า. 250 บาท.

         การอ่านแบบ "ดำดิ่ง" คือการลงไปสำรวจความหมายที่ทับถมกันอยู่หลายชั้นของวรรณกรรม เริ่มจากบทวิจารณ์ที่อ่านวรรณกรรมโดยไร้แนวคิดที่ชัดเจนไปจนถึงการอ่านที่นำทฤษฎีมาปรับประยุกต์ใช้ในวรรณกรรมไทย

         บทวิจารณ์ทั้ง 10 เรื่องจึงค่อย ๆ เพิ่มระดับความลึกและดำดิ่งลงไปในตัวบทมากขึ้น ขณะเดียวกันยังชี้ชวนให้ผู้อ่านได้เห็นว่า "วรรณกรรม" แต่ละเรื่องนั้นเชื่อมโยงกับ "โลกภายนอก" อย่างไร ในบทวิจารณ์เล่มนี้ยังคงอ่านวรรณกรรมรูปแบบเดิม วรรณกรรมแต่ละเรื่องมีตัวอักษรเต็มหน้ากระดาษและใช้ภาษาที่ไม่มีประนีประนอมกับยุคสมัย บางเรื่องมีภาษาเฉพาะตัวที่อ่านยาก มีการทดลองใช้ภาษาและการเล่าเรื่องที่สลับซับซ้อน

         อย่างไรก็ตาม ปฏิเสธไม่ได้ว่าวรรณกรรมแต่ละเล่มที่นำมาวิเคราะห์เป็นตัวแทนในยุคสมัยหนึ่งได้อย่างดี รวมบทวิจารณ์ทั้งหมดเกิดขึ้นท่ามกลางข้อกังขาในปัจจุบันว่า การอ่านวรรณกรรมมีความสำคัญอย่างไร และทำไมจะต้องอ่านวรรณกรรม